ជំពូក១ រៀនទី៥ រុក្ខជាតិ(ថ្នាក់ទី១០)

រៀនទី៥ រុក្ខជាតិ

+ លក្ខណៈទូទៅ

• សារពាង្គកាយពហុកោសិកា អឺការីយ៉ូត
• សារពាង្គកាយស្វ័យជីព មានក្លរ៉ូប្លាស
• កោសិកាមានភ្នាសគ្រោងជាតិសែលុយឡូស
• ជាទូទៅមិនផ្លាស់ទី
• បន្តពូជដោយភេទនិងឥតភេទ
• វដ្ដជីវិតឆ្លងកាត់វគ្គកាម៉ែតូភីត(ដំណាក់កាលផលិតកាម៉ែត) និងវគ្គស្ប៉រ៉ូភីត(ដំណាក់កាលផលិតស្ប៉)។

១. រុក្ខជាតិគ្មានសរសៃនាំ

• ជារុក្ខជាតិគ្មានជាលិកាសម្រាប់ដឹកនាំរូបធាតុចាំបាច់ផ្សេងៗក្នុងសារពាង្គកាយរបស់វា
• គ្មានឫស ដើម​និងស្លឹកពិតប្រាកដ
• បន្តពូជតាមរយៈស្ប៉
• រស់នៅកន្លែងសើម និងមានភ្លប់
• រួមមានស្លែ និងអេប៉ាទិច

១.១. ស្លែ

• រុក្ខជាតិគ្មានសរសៃនាំ បន្តពូជដោយស្ប៉
• មានទម្រង់ជាដើម ស្លឹក និងរីសូអ៊ីត
• វគ្គកាម៉ែតូភីតលុបលើវគ្គស្ប៉រ៉ូភីត
• វដ្ដជីវិតត្រូវការទឹកសម្រាប់ការបង្កកំណើត
• ដុះនៅតំបន់ដីសើមមានម្លប់ លើដើមឈើ ឬលើដុំថ្ម

រូបផ្គស្លែព្រៃ

១.២. អេប៉ាទិច

• រុក្ខជាតិគ្មានសរសៃនាំ
• មានរូបរាងដូចស្លឹកឈើ ឬស្រដៀងនឹងថ្លើមមនុស្ស
• វគ្គកាម៉ែតូភីតលុបលើវគ្គស្ប៉រ៉ូភីត
• ដុះលើថ្មសើម ដីសើម នៅតាមដងអូរឬជ្រោះ

២. រុក្ខជាតិមានសរសៃនាំ

• មានជាលិកានាំ(ស៊ីឡែម និងផ្លូអែម)
• បន្តពូជដោយគ្រាប់និងស្ប៉
• មានដើម ឫស និងស្លឹក ពិតប្រាកដ
• មានពីរក្រុមគឺ បណ្ណង្គជាតិ(រុក្ខជាតិគ្មានគ្រាប់) និងរុក្ខជាតិមានគ្រាប់

២.១. បណ្ណង្គជាតិ

• រុក្ខជាតិគ្មានសរសៃនាំ គ្មានគ្រាប់ បន្តពូជតាមរយៈស្ប៉
• វគ្គកាម៉ែតូភីតនិងវគ្គស្ប៉រ៉ូភីតមានរយៈពេលប្រហាក់ប្រហែលគ្នា
• ប្រដាប់លូតលាស់មានដើមដែលភាគច្រើននៅក្រោមដីហៅថា ក្ដៀង។ ស្លឹកដុះចេញទៅខាងលើនៃដើម ឯឫសដុះចេញពីផ្នែកខាងក្រោមនៃដើមសម្រាប់ភ្ជាប់ដើមទៅនឹងដី ស្រូបទឹកនិងសារធាតុចិញ្ចឹមពីដី
• ប្រដាប់បន្តពូជៈ នៅផ្ទៃក្រោមស្លឹកមានថង់តូចៗហៅថា ស្ប៉រ៉ង់សម្រាប់ផលិតនិងផ្ទុកស្ប៉។ បណ្ដុំស្ប៉រ៉ង់ហៅថា ចង្កោមស្ប៉រ៉ង់។ កាលណាស្ប៉ជ្រុះរោយទៅលើកន្លែងមានលក្ខខណ្ឌសមប្រកប វាក៏ដុះពន្លកជាប្រូតាល់ ដែលជាកាម៉ែតូភីត។ ក្នុងនោះមាន កាម៉ែតូភីតញីហៅថា អាកេកូន ផលិតអូអូស្វ៊ែ និងកាម៉ែតូភីតឈ្មោលហៅថា អង់តេរីឌី ផលិតអង់តេរ៉ូសូអ៊ីត។

ប៉ប្រក

២.២. រុក្ខជាតិមានគ្រាប់

• រុក្ខជាតិមានសរសៃនាំ បន្តពូជដោយគ្រាប់
• សរីរាង្គលូតលាស់ជាឫស ដើម និងស្លឹក
• វគ្គស្ប៉រ៉ូភីតលុបលើវគ្គកាម៉ែតូភីត
• វដ្ដជីវិតមិនត្រូវការទឹកសម្រាប់ការបង្កកំណើត
• មានពីរក្រុមគឺ រុក្ខជាតិស៊ីមណូស្ពែម(រុក្ខជាតិគ្រាប់ននល) និងរុក្ខជាតិអង់ស្យូស្ពែម(រុក្ខជាតិមានគ្រាប់ស្ថិតក្នុងសំបកឬផ្លែ)។ រុក្ខជាតិអង់ស្យូស្ពែមចែកជាពីរថ្នាក់រួមមាន រុក្ខជាតិម៉ូណូកូទីលេដូន និងរុក្ខជាតិឌីកូទីលេដូន។

ក. គ្រាប់រុក្ខជាតិ

គ្រាប់រុក្ខជាតិនីមួយៗមានបីផ្នែកគឺ អំប្រ៊ីយ៉ុង សាច់គ្រាប់ និងសំបកគ្រាប់។

• សំបកគ្រាប់ មាននាទីការពារ
• សាច់គ្រាប់ ផ្ទុកអាហារសម្រាប់ការលូតលាស់របស់អំប្រ៊ីយ៉ុង
• អំប្រ៊ីយ៉ុង លូតលាស់ចេញពីស៊ីកូតដែលជាលទ្ធផលនៃការបង្កកំណើត ហើយក្នុងលក្ខខណ្ឌប្រកប អំប្រ៊ីយ៉ុងលូតលាស់ជារុក្ខជាតិថ្មី។

ខ. ឫសរុក្ខជាតិ

+ ឫសមាននាទី៖

• ភ្ជាប់ដើមទៅនឹងដី
• ស្រូបទឹកនិងអំបិលខនិជពីដីឬពីក្នុងមជ្ឈដ្ឋាន
• ដឹកនាំទឹកនិងអំបិលខនិជទៅកាន់ដើម
• ស្តុកទុកអាហារបម្រុង

+ ឫសរុក្ខជាតិមានពីរប្រភេទរួមមាន ឫសស្ញែ(គ្មានឫសកែវ) និងឫសស្នឹង(មានឫសកែវនិងឫសរយាង)។
+ ផ្នែកខាងចុងឫសហៅថាក្បាលឫស គ្របដណ្ដប់ដោយមួក។ មួកការពារឫសពីការប៉ះទង្គិចនៅពេលឫសលូតលាស់ក្នុងដី។
+ ឫសមានរោមជញ្ជក់ដុះចេញពីផ្ទៃរបស់ឫសនិងមាននាទីស្រូបទឹកនិងសារធាតុខនិជ + នៅផ្នែកកណ្ដាលក្នុងឫស មានស៊ីឡែម និងផ្លូអែមដែលជាជាលិកានាំរបស់រុក្ខជាតិ។

គ. ដើមរុក្ខជាតិ

• ដើមមាននាទីជាទម្រ ទ្រស្លឹកបែរឆ្ពោះទៅរកពន្លឺព្រះអាទិត្យ
• ដឹកនាំសារធាតុរវាងឫសនិងស្លឹក
• ដើមរុក្ខជាតិស្មៅមានពណ៌បៃតងទន់ ឯដើមរុក្ខជាតិឈើ មានពណ៌ប្រផេះឬឈាមជ្រូក រឹង។

ឃ. ស្លឹករុក្ខជាតិ

+ ផ្ទុកជាតិពណ៌បៃតងហៅថា ក្លរ៉ូភីល
+ ខ្នាត់ទទឹងស្លឹកបង្ហាញនូវស្រទាប់អេពីឌែមលើ អេពីឌែមក្រោម និងស្រទាប់មេសូភីល។

រូបផ្គុំស្លឹករុក្ខជាតិ

• អេពីឌែមលើនិងក្រោម មាននាទីគ្របដណ្ដប់និងការពារជាលិកាក្នុងស្លឹក។ នៅលើផ្ទៃអេពីឌែមមានគុយទីគុល ជួយបង្ការការបាត់បង់ជាតិទឹកពីស្លឹក និងការពារពីអំពើមេកានិច។ ម្យ៉ាងទៀត នៅក្នុងផ្ទៃអេពីឌែមមានស្តូម៉ាត ដែលជាកន្លែងធ្វើបណ្ដូរឧស្ម័ន និងរំភាយចំហាយទឹក។
• ស្រទាប់មេសូភីល រួមមានមេសូភីលប៉ាលីសាត និងមេសូភីលស្ពោធ។ ស្រទាប់មេសូភីលផ្ទុកក្លរ៉ូប្លាសដែលផ្ទុកក្លរ៉ូភីល មាននាទីចាប់យកថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យសម្រាប់ធ្វើរស្មីសំយោគ។ ស្រទាប់មេសូភីលស្ពោត ផ្ទុកជាលិកានាំពីរប្រភេទគឺ ស៊ីឡែម និងផ្លូអែម។